یکی از اساسیترین نیازهای صنعت دارو، تسهیل روابط با سایر کشورها و دسترسی به فناوریهای روز دنیا است که با مانع تحریمها روبهرو است و سیاستهای داخلی نیز موجب شده تا قیمت داروها با هزینههای واقعی تولید آن مطابقت نداشته باشد و تولیدکنندگان همه ساله خسارتهای سنگینی را متحمل شده و انگیزه سرمایهگذاری در این بخش به شدت کاهش یابد. با توجه به این موضوع به سراغ محمدتقی فتحی، مدیرعامل شرکت واریان فارمد، رییس کمیسیون غذا و داروی اتاق ایران و انگلستان و دارای ۲۸ سال سابقه کاری در حوزههای مختلف صنعت از جمله دارو، نفت و گاز، اپراتوری تلفن همراه، کشتیرانی و حملونقل و… رفته و با وی گفتوگویی داشتیم که مشروح آن از نظر مخاطبان ارجمند میگذرد.
شرکت واریان فارمد از چه سالی و با چه هدفی تاسیس شد؟
این شرکت حدود ۱۵ سال پیش در بستر دانشگاه تاسیس شد. در آن مقطع اساتید دانشگاه به منظور تولید محصولات از دل یک تکنولوژی ناموجود در کشور فعالیت میکردند، بهطوری که این فعالیت یک دهه ادامه یافت و نهایتا در سال ۱۳۸۸ این شرکت تاسیس و اولین داروی این بخش با عنوان تریپتورلین استات با فناوری In Situ Forming روانه بازار گردید. از آن زمان تا کنون این تکنولوژی به صورت کامل توسعه یافته و واریان فارمد، اولین و تنها تولیدکننده داروهای آهسته رهش در کشور است.
چه محصولاتی در این شرکت تولید شده و مبتنی بر چه فناوریهایی است؟
بخشی از این محصولات به صورت تزریقی و بخشی هم محصولاتی دارای تکنولوژی پیشرفته است که در دنیا تولیدکنندگان آن به تعداد انگشتان دست نمیرسد. بهطور کلی دو تکنولوژی مایکروسفر و اینسیچو فرمینگ برای داروهای آهسته رهش تزریقی در دنیا وجود دارد که شرکت واریان فارمد بر دومی متمرکز است که محصولاتی مانند تریپتورلین، لوپرولاید، بوپرونورفین و… را در برمیگیرد و در بخش جنرال نیز داروهای تزریقی مانند فاموتیدین، پاراستامول، کترولاک و… توسط شرکت تولید میشود. از طرفی، این شرکت در اندیکاسیونهایی مانند آنکولوژِ و ارولوژی، زنان و ناباروری، غدد اطفال و بلوغ زودرس و داروهای بیهوشی تمرکز دارد.
به منظور توسعه و نوآوری در فعالیتها چه اقداماتی انجام دادهاید؟
با هدف توسعه و نوآوری نیز دو سایت تحقیقاتی مجزا در اختیار داریم که یک مورد آن سایتی در پژوهشگاه علمی و صنعتی احمد آباد و دیگری در پژوهشگاه پلمیر و پتروشیمی است که بیش از ۴۰ نفر نیروی متخصص در آنها فعالیت کرده و ۷۰ درصد آنها دارای دکترای شیمی، بیوشیمی و داروسازی هستند که این مرکز را به یکی از قویترین مراکز علمی و پژوهشی کشور تبدیل کرده است. شرکت واریان فارمد از این پس نیز به منظور تحقیق و توسعه در نظر دارد تا در آیندهای نزدیک، سایت نوآورانهای در این بخش راهاندازی و محصولات جدیدی را در یکی از کشورهای اروپایی تولید کند.
شرکت واریان فارمد چه برنامه و استراتژی برای صادرات محصولات دارویی و حضور در بازارهای جهانی دارد؟
صادرات این شرکت تقریبا از ۱۰ سال پیش با ارسال کالا به کشور سوریه شروع شده و در حال حاضر GMP کشورهای یمن، عراق، لبنان و سوریه از کشورهای همسایه را دریافت کرده و در کشور کنیا از قاره آفریقا نیز GMP ما مورد تایید قرار گرفته و در حال ثبت داروها در این کشور و عقد قراردادی به منظور تولید دارو هستیم. در کشور فیلیپین نیز محصولات ما به ثبت رسیده و امید است که به زودی صادرات ما به این کشور انجام شود. مذاکراتی هم با کشورهای حوزه CIS صورت گرفته و در حال تدوین سیاستهایی به منظور حضور در هر منطقه هستیم.
تاثیرات قوانین و مقررات محلی و بینالمللی در حوزه تولید و صادرات دارو چیست و چگونه میتوان از آنها بهره برد؟
متاسفانه به دلیل تحریمها امکان صادرات به خیلی از کشورها وجود ندارد و به دلیل معضلات زیاد در حوزه دارو، شرکتها سرمایه و زمان برای شناخت بازارهای دیگر را ندارند که همین موضوع موجب شده تا مقررات سایر کشورها به خوبی درک نشود. از سوی دیگر، به دلیل تحریمها حتی کشورهای همسایه نیز حاضر به فعالیت مستقیم با کشورمان نیستند و ناگزیر از کمک واسطهها هستیم. با توجه به این روابط محدود، عمدتا رگولاتوری سایر کشورها محصولات ایرانی را نمیپذیرند، در حالی که کیفیت این محصولات از دیگر کشورها بیشتر بوده و میتوان گفت که دست کمی از داروهای تولیدی در کشورهای اروپایی ندارد. اگر تنها یک رابطه معمولی با دنیا داشتیم، به یقین محصولات ما به کشورهای اروپایی نیز صادر میشد. مساله دیگر، تعیین قیمت دارو توسط سازمان غذا و دارو است، در حالی که تورم و نرخ ارز همیشه از این قیمت پیشی میگیرد و همین امر مانع از سرمایهگذاری درست در بخش تولید، عدم تجهیز ماشینآلات و دستگاههای این حوزه و کاهش هزینههای تولید میشود که پیامد آن، زیان سنگین تولیدکنندگان و مواجهه آنها با کمبودهای زیاد است.
چالشهای مدیریت زنجیره تامین در صنعت داروسازی چیست و چطور باید با آن برخورد کرد؟
یکی از اساسیترین مسایل، کمبود مواد اولیه وارداتی به دلیل تحریمها است که موجب شده، تولیدکنندگان دست به دامن دلالان شوند تا این مواد را چند برابر گرانتر عرضه کنند. از سوی دیگر، هزینه حملونقل به دلیل تحریم هوایی، کشتیرانی و… افزایش یافته و زنجیره تامین را با مشکل روبهرو کرده است.
چه فناوریهای نوینی در عرصه دارو وجود دارد و آیا کشورمان قادر به بومیسازی آن است؟
به نظر میرسد، نیروهای حرفهای داخلی به راحتی توان بومیسازی این داروها و مهندسی معکوس آن را داشته باشند؛ هرچند تامین این فناوریها از شرکتهای بزرگ دنیا به دلیل تحریمها امکانپذیر نیست. در شرایط فعلی افتخار بزرگ ایران وجود همین نیروها است که تاکنون صنعت را زنده نگه داشته و نقطه قوت و عامل ادامه حیات آن به شمار میروند. باید قدر آنها را بدانیم و به هر روش ممکن آنان را حفظ کنیم. با این حال چندین سال است که همه صنایع با کمبود نیروی انسانی ماهر مواجه هستند و به دلایل مختلف مانند مهاجرت، فعالیت در حوزه رمز ارز، فعالیت در تاکسیهای اینترنتی، دور کار شدن و… در حال ریزش است. همچنین حقوق پرداختی به نیروی کار نیز قانعکننده نیست تا بتوان آنها را حفظ کرد.
در تامین تجهیزات و ماشینآلات با چه چالشهایی مواجه هستید؟
به دلیل مشکلات مختلف از جمله تحریمها، افزایش هزینه واردات به دلیل استفاده از واسطهها، دردسرهای نصب تجهیزات، گرانی تجهیزات اروپایی، عدم دسترسی شرکتهای دارویی به نقدینگی کافی و… ناگزیر از خرید ماشینآلات دست چندم چینی هستیم که رضایتبخش نیست و کل فرآیند تولید را تحت تاثیر قرار می دهد.
اینطور عنوان شده که تجار ایرانی و آفریقایی، شناخت صحیحی از ظرفیتهای تجاری یکدیگر ندارند. این موضوع چه مسایلی را در زمینه توسعه تجارت و فرصتهای سرمایهگذاری به وجود آورده است؟
به نظر بنده، مناسبات خوبی بین تجار آفریقایی و صنعتگران ایرانی برقرار نیست، در حالی که اتاق بازرگانی باید نقش کلیدیتری در این خصوص ایفا کند تا صنعتگران مختلف با هم ارتباط داشته باشند. شاید یکی از راههای اساسی برای استفاده از پتانسیلهای کشورهای آفریقایی این است که اتاق بازرگانی به فکر تدوین سند چشماندازی در روابط با کشورهای آفریقایی باشد. قطعا امکان همکاری با کشورهای آفریقایی در حوزه دارو وجود دارد که با توجه به کیفیت داروهای ایرانی باید آن را ایجاد کرد. یکی از کارهایی که در کمیسیون غذا و دارو در اتاق ایران و انگلیس در حال انجام است، بررسی نیاز تجار ایرانی و چگونگی ایجاد بستر پایدار جهت ارتباط بین دو کشور است که باب مناسبی را برای ایجاد روابط ماندگار و بستر قوی در این حوزه را فراهم میکند.