صنعت فولاد ایران در سال گذشته، فرازوفرود بسیاری را تجربه کرد، بهطوری که میزان تولید فولاد با رشد ۵/۵ درصدی به بیش از ۳۲ میلیون تن رسید که بالاترین میزان در تاریخ صنعت فولاد ایران است. در این میان، شمش فولادی با افزایش ۹/۲ درصدی شاهد بیشترین نرخ رشد تولید محصولات مختلف زنجیره فولادی بود.
همچنین تولید میلگرد، ورق گرم، اسلب و ورق سرد فولادی کاهش یافت. از سویی، نرخ رشد تولید آهن اسفنجی نیز کمتر از فولاد آماده و همچنین ورق گرم نیز شاهد کاهش ۱۳۰ هزار تنی در تولید بود. تولید ورق سرد نیز ۲/۸ درصد کاهش یافت، حال آنکه واردات آن رشدی ۲۵۰ درصدی را تجربه کرد.
بیشترین نرخ افت تولید با ۲/۸ درصد برای ورق سرد به ثبت رسید، در حالی که واردات آن ۲/۵ برابر شد. این در حالی است که میزان تولید شمش، حدود ۲۰۰ درصد میلگرد تولیدی بوده است.
با اینحال چشمانداز صنعت فولاد در سال ۱۴۰۳ تا اندازهای متاثر از بازارهای جهانی و بخش مهمی از آن تابع متغیرهای پیچیده داخلی است.
در سطح جهانی پیشبینی میشود، میزان تقاضا برای فولاد در سال ۲۰۲۴ رشدی در حدود ۱/۷ درصد داشته و به حدود ۱۷۹۳ هزار میلیارد تن و در سال ۲۰۲۵ نیز شاهد رشدی ۱/۲ درصدی باشد و به ۱۸۱۵ میلیارد تن برسد.
عوامل مختلفی بر بازار جهانی فولاد تاثیر دارد که پس از دو سال رشد منفی و نوسانهای شدید بازار پس از پاندمی کرونا، رشدی نسبی را تجربه میکند. با اینحال جنگ اوکراین، افزایش تورم و هزینههای تولید و افزایش تنشها در آسیای شرقی و خاورمیانه بر چشمانداز بازار فولاد در سطح جهان تاثیر میگذارد.
در سطح داخلی نیز صنعت فولاد ایران از نظر چشمانداز قیمتی تا اندازه زیادی تابع افزایش قیمت ارز است و هرگونه نوسان شدید نرخ ارز میتواند تاثیر بسیار مخربی در صنعت فولاد کشور داشته باشد؛ امری که با توجه به نرخ افزایش نقدینگی، خروج سرمایه از کشور و پیروزی احتمالی ترامپ در انتخابات آمریکا بسیار محتمل است.
همچنین صنعت فولاد ایران از کاهش منابع در دسترس سنگآهن نیز رنج میبرد و عدم دسترسی ایران به فناوری استخراج منابع در عمقهای بالاتر در بخش معدن و نیز، عدم سرمایهگذاری در بخش اکتشاف منابع جدید میتواند به چالشی بسیار بزرگ برای صنعت فولاد ایران تبدیل شود.
از طرفی، رکود در بخش مسکن و خودروسازی بهطور مستقیم روی میزان تقاضا برای میلگرد و ورقهای فولادی تاثیر میگذارد که در چنین شرایطی، با توجه به شرایط اقتصادی کشور، رکود در این بخشها دور از انتظار نیست.
شکوفایی صنعت فولاد کشور در سال جاری تا حد زیادی مستلزم اصلاح سیاستهای دولت در بخش صادرات است. تداوم تمرکز بر کسب درآمد ارزی از طریق صادرات فولاد خام، صنایع کشور را دچار رکود تورمی میکند.
همچنین دیپلماسی اقتصادی کشور نیز میتواند در صورت فعالیت مناسب راه صنایع ایران را به بازارهای بزرگ و در حال توسعه بگشاید؛ امری که میتواند برای صنعت فولاد کشور رونق در پی داشته باشد.
مرتضی فغانی
عضو اتاق بازرگانی تهران